ارواح و قوا در طب سنتی ایران

هوالعلیم

ارواح،جمع روح است و منظور از آن اجسام لطیفی است که از بخارهای اخلاط بوجود می آیند. به بیان دیگر پیدایش ارواح از بخش های لطیف بخار گونه اخلاط است ( در حالی که اعضا از بخش های فشرده یا متکاثف اخلاط بوجود می آیند). روح دارای لطافت، سیالیت و حرکت است.  در اینجا منظور از روح ، روح طبی می باشد که در حیطه جسم است و در علوم طبیعی مورد بحث قرار می گیرد و با روح غیر مادی متفاوت است. جسم لطیف جسمی است در غایت نازکی  که ممکن است با ابزار های حسی ما قابل رویت نباشد؛ مثلا هوا جسم لطیف است ولی چون دیده نمی شود با استدلال وجود آن اثبات می شود.

روح و قوا در بدن به سه دسته تقسیم می شوند: حیوانی، نفسانی، طبیعی.

1) روح حیوانی: جایگاه آن قلب است و توسظ شریان ها در سراسر بدن انتشار می بابد.

2) روح نفسانی: جایگاه آن در مغز است و وظیفه آن حس، حرکت و تدبیر است.

3) روح طبیعی: جایگاه آن در کبد است و وظیفه آن تغذیه و رشد و نمو بدن است.

قوا جمع قوه است و به معنی نیروهایی است که موجب فعل و انفعالات در بدن می شوند.

1- قوای حیوانی: این قوه ابزار روح حیوانی و حرارت غریزی و یاریگر روح نفسانی در ادراک حس و حرکت و تمییز است که نهایتا باعث ایجاد حرکت، انرژی و اعمال حیاتی می شود. فایده دیگر قوه حیوانی، رساندن نسیم تازه و دور کردن بخارات اعضا و ایجاد خوف و غضب و حیات بخشیدن به بدن و زنده نگهداشتن اعضا است تا آمادگی پذیرش روح نفسانی و طبیعی را پیدا کنند.  عضو اصلی آن قلب است.

2- قوای نفسانی: این نیرو حس و حرکت و تدبیر را باعث می شود. عضو اصلی آن مغز است.

3- قوای طبیعی: این نیرو در تغذیه بافت ها و اندام ها نقش دارد. عضو اصلی آن کبد است.

قوا و وظایف آن ها در جدول زیر نشان داده شده اند :